30 Ağustos Büyük Taarruz Savaşı’nda Başkomutan kim?
Yıllardır koca tarihimizde Mustafa Kemal’den başka kimsenin adı geçmiyor. Her yerde o var her savaşta her cephede her kitapta o var. Ama gerçekten de öyle mi?
Çanakkale Savaşında Başkomutanın Alman General Liman von Sanders olduğunu bilmeyen yoktur. Bakalım 30 Ağustos Büyük Taarruz Savaşı’nda Başkomutan kim?
Cephede Ağustos ayında paltoyla duran İngiliz askeri kim?
26 Ağustos’ta Kocatepe’de Mustafa Kemal ile beraber Büyük Taarruz’u yöneten İngiliz Generali Townshend, Harbiyeli elitlerden her zaman saygı gördü.
Enver de Mustafa Kemal de Townshend’e hayrandı. Bizim için Plevne ve Gazi Osman Paşa neyse, İngiltere için de Kut-ül Amare ve General Townshend odur.
TOWNSHEND’İ İSTANBUL’A ÖZEL TRENİYLE ENVER Getirdi. ESİR GENERAL HAYDARPAŞA’DA TÖRENLE KARŞILANDI VE ENVER ONA 95 LİRA (BUGÜN 300 BİN LİRA) MAAŞ bağladı.
Fotoğraf: Yer 1.800 küsur rakımlı Kocatepe. Sabah erken saatlerde Büyük Taarruz’u yöneten iki general aynı karede.
İngiliz Generali Townshend’in 17 Temmuz’da Anadolu’ya geldiğini ve Mustafa Kemal ile beraber Büyük Taarruz’u yönettiğini yazdım ya, bazıları kıyameti koparıyor. Çünkü olay, resmi tarihi paramparça ediyor. “Padişah Vahideddin İngilizciydi, vatana ihanet etti. Mustafa Kemal İngilizle dövüştü, vatanı kurtardı” tezi çöpe gidiyor.
100 yıl sonra ortaya çıkan yeni belgeler ve bilgiler tam tersini gösteriyor. Gelen tepkilerden anladığıma göre bir Townshend dizisi yapmak şart oldu. Kim bu İngiliz Generali.
Kitabın ortasından başlıyorum…Kafile (esir İngiliz subaylarının kafilesi) Pozantı Tren İstasyonu’na vardığında Enver Paşa’nın özel treni General Townshend’ı beklemektedir. Enver Paşa, General Townshend’ı özel trenine davet etmiştir. Enver Paşa ile General Townshend trende bir süre konuşmuşlardır.1033
Enver Paşa burada General Townshend’a iltifat ederek yaptığı Kut-ül Amare savunmasından dolayı kendisini kutlamış, bulunduğu durumun savaşın kaderinden biri olduğunu, vatanına karşı sorumluluklarını yerine getirdiğini ve Osmanlı Devleti’nin onurlu bir misafiri olacağını belirtmiştir.1034
Ayrıca İstanbul’a vardığında kendisini tekrar görmek istediğini eklemiştir. Enver Paşa’nın yanında bulunan Alman ve Avusturyalı subaylar da General Townshend’ı selamlamışlar ve Kodak makinalarla resmini çekmişler dır. 1035
2-GENERAL TOWNSHEND’IN İSTANBUL’DAKİ ESARET YILLARI
2-1-GENERAL TOWNSHEND’IN İSTANBUL’A VARMASI VE HEYBELİADA’DAKİ ESARET HAYATI
General Townshend Bağdat’tan ayrıldıktan 22 gün sonra (bir bölümü) hayli zorlu ve uzun bir yolculuğun ardından 3 Haziran 1916’da beraberinde bulunan iki İngiliz subayı ile birlikte trenle İstanbul’a ulaşmıştır. 1036
General Townshend ve berabrindekiler öğleden sonra saat 5.30’da Haydarpaşa Limanı’ndaki gara inmiştir. Kendisini Haydarpaşa Garı’nda Birinci Ordu Komutanı Mehmet Esat Paşa (18.10.18622.11.1952), Genelkurmay’ın ve Harbiye Nezareti’nin birçok askeri yetkilileri karşılamıştır. Ayrıca istasyonda büyük bir kalabalık da yer almaktadır.
Sayfa 136 General Townshend kendisini İstanbul’a getiren Albay İshak Bey ve özel yaver olarak görevlendirilen Tevfik Bey 1038 tarafından bütün subaylara takdim edilmiştir. Bu sırada aynı trende İstanbul’a getirilen (6’ncı Osmanlı Ordusu Komutanı) Alman General Von der Goltz’un tabutu trenden indirilmemiş, General Townshend ile ilgilenildiğinden bir süre vagonun içinde bekletilmiştir.1039
General Townshend yetkililerlekonuştuktan sonra Haydarpaşa İstasyonu’nun bekleme salonunda misafir edilerek kendisine sigara ve kahve sunulmuştur. General Townshend bir esir olarak Türklerden gördüğü iyi muamele ve hürmetten etkilenmiş aynı zamanda Türklerden gördüğü bu davranışlara şaşırmıştır. Kendisini sanki İstanbul’u teftiş etmek için gelmiş gibi hissetmiştir. Bu sırada Von der Goltz’un tabutu trenden tören yapılmadan indirilmiştir.1040
General Townshend Haydarpaşa İstasyonu’nda bir müddet dinlendikten sonra üstü açık bir araba içinde İstanbul caddeleri’nden geçirilerek 1041 İstanbul’un ünlü bir lokantasında kendisine öğle yemeği verilmiş, yemekten sonra Tevfik Bey ve bir yardımcı eşliğinde motora binerek Marmara Denizi’ndeki Prens Adaları’na gidilmiştir.1042
General Townshend’ın İstanbul’a ilk seyahati olduğundan kendisi İstanbul’un görünümüne, adaların ormanlık haline ve köşklerin güzelliğine hayran kalmıştır. 1043
General Townshend ilk önce Heybeliada’nın en güzel köşklerinden biri kendisine tahsis edildiği için Heybeliada’ya getirilmiştir.1044
Heybeliada’da bir askeri deniz okulu bulunmaktadır. Kendisi Heybeliada’da orman manzarasına hakim konumu itibariyle adanın tepe bölümünde bulunan, Osmanlı Hükümeti’nin kalması için ayırdığı evde 19 Ekim 1916 tarihine kadar yaşamıştır. Townshend’ın masraflarını da Osmanlı Hükümeti karşılamaktadır. İngiltere’den gelen mektupları Amerikan Elçiliği vasıtası ile düzenli bir şekilde kendisine teslim edilmektedir.
10.45 Kendisinin İngiltereye yazdığı mektuplar da yine Amerikan Elçiliği vasıtası ile 1038 Tevfik Bey İngilizce bildiği ve İngilizlerin kültürlerine vakıf olduğundan Genel Karargah tarafından bu göreve seçilmiştir.
Sayfa 137
yerine ulaştırılmaktadır.1046 Evinde bir de özel piyanosu bulunmaktadır. Türkler General Townshend’ın esirliğini mümkün olduğunca iyi geçirmesi için mümkün olan herşeyi yapmaya çalışmaktadırlar.1047 General Townshend Heybeliada’ya geldikten sonra 5 Haziran 1916’da Enver Paşa ile konuşmak için İstanbul’a getirilmiştir. Enver Paşa konuşmasında General Townshend’ın kendisini Türkiye’de bir esir değil bir misafir olarak görmesini, Padişahın General Townshend’a saygı gösterilmesini ve tören yapılmasını istediğini belirtmiştir. Ayrıca İstanbul’da tamamıyla özgür olduğunu, İstanbul’da istediği yere gidebileceğini, şaka ile karışık olarak eğer kaçmayı istiyorsa bunu önceden kendilerine haber vermesini rica etmiştir.1048 General Townshend da şaşkınlık içinde ve gülümseyerek Enver Paşa’ya öyle yapacağı cevabını vermiştir. 1049 General Townshend şaka ile öyle bir cevap vermesine rağmen başlangıçta kaçmaya kararlıdır. Ve bu kararını Enver Paşa’ya söylememiştir.1050
Kaynaklar:. Tarık Saygı 2902040002 (Kabul edilmiş) Doktora Tezi / İSTANBUL-2011T.C. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü İNGİLİZ GENERALİ TOWNSHEND VE TÜRKLER / Tez Dadışmanı: Yrd. Doç. Dr. H. Cevahir Kayam 1032 Sir Charles V.F.Townshend, My Campaign in Mesopotamia, p.256.1033 Russell Braddon, a.g.e., p.284. 1034 A.J.Barker, The Neglected War, Mesopotamia1914-1918, Faber and Faber, London, 1967, p.282.1035 Russell Braddon, a.g.e., p.285.1036 Russell Braddon, a.g.e., p.289;İkdam Gazetesi, 4.6.1916; Charles F.V.Townshend, Irak Seferi ve Esaret, s.628.1037 Sir Charles F.V.Townshend, My Campaign in Mesopotamia, p.363. Bkz. Yakın Tarihimiz, “Rauf Orbay’ın Hatıraları”, Sayı:1, 1962, s.114.1039 A.J.Barker, A Biography of Major-General Sir Charles Townshend, Cassell, London, 1967, p.209. 1040 Russell Braddon, a.g.e., p.289;Alman Mareşal Von Der Goltz’un tabutuna İstanbul’a getirilmeden Konya İstasyonu’nda tören yapılarak Konya Belediye Reisi tarafından çelek konulmuştur. Bkz. Tanin, 5.6.1916.1041 A.J.Barker, The Neglected War, Mesopotamia 1914-1918, p.283.1042 Russell Braddon, a.g.e., p.289.1043 Charles F.V.Townshend, Irak Seferi ve Esaret, s.628. 1044 İkdam, 4.6.1916. 1045 Russell Braddon, a.g.e., p.294. 1046 FO(Foreign Office)/383/340, 5.1.1917; General Townshend 1917 Mart’a kadar İngiltere’ye yanındaki personelle birlikte toplam 14 mektup yazmıştır. Bkz. FO/383/340, 6.3.1917; İngiltere’ye yazılan mektuplar İstanbul Amerikan Elçiliği tarafından Londra Amerikan Elçiliği’ne gönderilmektedir. Londra Amerikan Elçiliği de mektupları İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na göndermektedir. İngiltere’den yazılan mektuplar da Londra Amerikan Elçiliği tarafından İstanbul Amerikan Elçiliği’ne yollanmaktadır. Bkz. FO/383/340, 7.4.1917; FO/383/340, 27.4.1917. 1047 A.J.Barker, A Biography of Major-General Sir Charles Townshend, p.209-212. 1048 Russell Braddon, a.g.e., p.290. 1049 Russell Braddon, a.g.e., p.290. 1050 Sir Charles F.V.Townshend, My Campaign in Mesopotamia, p.364. 1051 FO/383/233, 19.6.1916.
