57. Alayın hepsi şehit oldu mu?
Çanakkale’de kahramanca savaşan 57. Alay’ın son erine kadar şehit düşmesinin ardından bir ağaç dalında asılı hâlde bulunan alay sancağının Avustralyalılar tarafından götürüldüğü Melbourne’deki bir müzede üzerinde bir notla sergilendiği iddiasının gerçeği yansıtmadığına daha önce değinmiştik.
57. Alay’a ait olduğu sanılarak paylaşılan bu fotoğraf aslında 11. Depo Alayı 8. Bölük’e aittir. 57. Alay’ın tüm mevcudunun şehit olmadığına şimdi değineceğiz.
Çanakkale’de kahramanca çarpışan 57. Alay hakkında paylaşılan iddiaların önemi bir bölümünün doğruluk payı bulunmuyor.
57. Alay Çanakkale Savaşı esnasında tüm mevcudunu şehit vermedi. 57. Alay Çanakkale’de tamamen yok olmadı. 57. Alay sancağı ne ağaca asılı kaldı, ne de düşman eline geçti. Alay sancağı Çanakkale Savaşları sırasında Anzakların eline geçerek Avustralya’ya götürülmedi.
20 Ocak 1915’te Tekirdağ Yarçeşme’de üç taburlu olarak kurulan, 19. Piyade Tümenine bağlı üç alaydan biri olan 57. Piyade Alayı, 22 Şubat günü törenle teslim aldığı sancağıyla 23 Şubat günü Çanakkale’ye doğru intikale başlamıştı. 24 Şubat’ta Eceabat’a (Maydos) ulaşan Alay, Conkbayırı eteklerinde Anzak askerlerini durdurduğu 25 Nisan sabahına kadar Arıburnu ve Anafartalar’da muharebe hazırlıkları yapmıştı.
25 Nisan 1915 sabahı Arıburnu mıntıkasına çıkan Anzak kuvvetlerinin süratle muharebe sahasının en yüksek noktasını tutmaya çalışmasına karşı 19. Tümen komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in önderliğinde Bigalı Köyü’ndeki konumundan Conkbayırı’na gelen 57. Alay, düşmanı karşılayan Yarbay Mehmet Şefik Bey komutasındaki 27. Alay’ın yardımına koşarak muharebenin seyrini değiştirmişti.
49 subay ve 3.638 erden müteşekkil bir ihtiyat alayı, yani yedek kuvvet olan bu şanlı birlik, savaş süresince ağır zayiatlar vermişti. (Arıburnu Muharebelerindeki başarısı nedeniyle Yarbay rütbesine terfi ettirilen) Alay komutanı Hüseyin Avni Bey 13 Ağustos 1915 günü şehit olmuştu. Yarbay Hüseyin Avni Bey’in ardından Çanakkale Savaşı süresince 57. Alay’a 13 Ağustos 1915-24 Ağustos 1915 arasında Binbaşı Murat Bey, 24 Ağustos 1915 – 27 Ekim 1916 arasında Binbaşı Ali Hayri Bey komuta etmişti.
57. Alay Şehitliği’ndeki kitabeye göre Çanakkale Muharebelerindeki kaybı 25’i subay olmak üzere 1817 kişidir. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Başkanlığı Arşiv belgelerine göre 57. Alay’ın Çanakkale Savaşı’ndaki kaybı ise 1.731 şehit, 543 kayıp olmak üzere toplam 2.274 kişidir.
Milli Savunma Bakanlığı tarafından hazırlanan Çanakkale Savaşı şehitleri listesi incelendiğinde 57. Alay’ın tüm askerlerinin şehit düşmediği görülebiliyor. 57. Piyade Alayı ile Alay’ın bağlı bulunduğu 19. Tümen’in askerî arşivlerde bulunan harp cerideleri de bu durumu doğrulamaktadır.
19 Ocak 1916’da Çanakkale’den ayrılan 57. Alay’ın Çanakkale’deki üstün hizmetlerinin nişanesi olarak Padişah V. Mehmed Reşat’ın iradesiyle alay sancağına altın, gümüş imtiyaz ve harp madalyaları 26 Nisan 1916 tarihinde bir törenle takılmıştı.
Genelkurmay Başkanlığı, sancağına dair yaptığı açıklamada 57. Alay’ın Çanakkale sonrası faaliyetleri hakkında şu bilgileri sunmuştu:
“57’nci Alay’a Çanakkale Muharebeleri’nden sonra, 30 Kasım 1915’te Sultan V. Reşat’ın iradesiyle altın, gümüş imtiyaz ve harp madalyaları verilmiştir. Bu madalyalar, 25 Nisan 1916 tarihinde İstanbul – Şile arasında bulunan Çelebi Köyü’nün kuzeydoğusunda toplanan Alay’ın sancağına törenle takılmıştır.”
“57’nci Alay, Çanakkale Cephesi’nden sonra, önce Galiçya Cephesi’nde savaşmış, ardından bağlı olduğu 19’uncu Tümen ile birlikte Filistin Cephesi’ne intikal etmiştir. 19’uncu tümen 23 Eylül 1918 tarihinde İngilizler’e esir düşmüştür. 57’nci Alay’ın da 29 Temmuz 1917 – 23 Eylül 1918 tarihleri arasında Filistin Cephesi’nde birçok muharebeye katıldığı, son olarak Nablus Meydan Muharebesi’nde mevcudunun hemen hemen dörtte üçünden fazlasını kaybettiği ve daha sonra muharebe gücünü yitirerek İngilizlere esir düştüğü tespit edilmiştir.”
Malumatfuruş.org
