Atatürk ve İnönü’nün hilafet hakkında düşündükleri ve yaptıkları
Muslim Standart Gazetesinin yazı işleri müdürü Hind’li müslümanlar adına konuşan Seyyid Abdül Kayyum Malik, Lozan’da İsmet Paşa ile 17 Kasım 1922 günü bir raportaj yapmıştır;
Bu görüşmede İsmet Paşa bütün dünyaya duyurulmasını istediği şu beyanatta bulunmuştur;
Size ve sizin vasıtanızla bütün Müslümanlara şunu söyleyeyim ki Türk milleti İslâmiyetin kolu ve kılıcıdır. Türkiye anayasası, hilafetin yani hür ve müstakil bir İslam devletinin menfaatlerini yürütmeye çalışacak ellere, bütün müdafaa kudretini vereceğini söylüyor. Bu halde hilafeti desteksiz bırakamayız. Türkiye hilafeti tutuyor ve tutacaktır. Hilafet makamı yüce Türk milletine vedîadır, emanettir. Türk milleti hür ve müstakildir. Bunun için hilafete her türlü taarruz da masundur. Hilafet makamı da biz de emindir güvence altındadır. Kanımızın son damlasına kadar hilafeti tutup yaşatacağız. İşte Türk milletinin kararı budur. Hilafet bugün dahi Müslümanlar arasında bir anlaşma ve yardımlaşma kaynağıdır. Yeryüzündeki din kardeşlerimizin bu sözlerimi dikkatle okumasını istiyorum. Zor günlerimizde onların devamlı dua ve yardımlarını beklemekte olduğumuzu düşünerek bizi haklı görmelerini bekleriz…
Gazi ise; 2 Kasım 1922 yılında Le Petit Parisien muhabiri soruyor: Saltanatı kaldırdınız, hilafeti kaldıracak mısınız? Tüm dünya bunu merak ediyor!
-“Hilafeti muhafaza edeceğiz. Şu şartla ki, Büyük Millet Meclisi ve millet, hilafetin dayanacağı bir mesnet ve kuvvet olacaktır, esasen bu mesele yalnız Türkiye’ye ait olmayıp bütün İslam alemini ilgilendiren bir meseledir”
Gazi Mustafa Kemal 1 Mart 1924 tarihinde yaptığı Türkiye Büyük Millet Meclisini açış konuşmasında, hilafeti kaldırma düşüncesini açıkladı. 3 Mart 1924’te TBMM’de kabul edilen bir kanunla halifelik kaldırıldı.
